Laba Go’aan

 

Sawir aan ku sameeyey Ai

Waa subax hore, waxa uu fadhiyaa figta buur u dhaw hoyga uu daganyahay. Waxa labadiisa farood ku sii libdhaysa mid sigaara oo uu aad u nuugay. Waxa ay naftiisa ka fekeraysaa laba go'aan in uu mid uun doorto. Isagoo faqaas ku maqan ayuu galay xasuus dheer.  “Waa galab, hadda ayuu soo xareeyey baraarka oo ah xoolaha keliya ee uu raaci karo. Waxa muska jeesku daganyahay soo istaagay gaadhi cad. Waxa soo dagay walaalkii Warsame oo ah curadka qoyska. Mar mar uu soo booqdo mooyee inta baddan waxa uu maqli jiray in uu magaalo ku maqanyahay. Markuu soo galay salaan ka bacdi waxa uu xaafadda u sheegay in uu helay shaqo wanaagsan, imikana uu ku talo jiro in uu walaalkii Mooge u diro waxbarasho anfacda qudhiisa iyo ta qoyskoodaba. Wuu ku farxay hadalkaa. Ambabax maalmo qaatay kadib subax ay dhulka dhado jiifto ayay usoo jarmaadeen magaallada. Isla ayaamo kooban kadib waxa la geeyay dugsi iyo mulcaamad uu ka barto quraanka. Halkaas waxa ka bilaabmay hayaan dheer oo naftiisa yididiilo geliyay. Intii hore ha ku adkaato la qabsiga magaallada iyo ka wax dhigashadu, balse caawin iyo dhiirin galin uu ka helayey walaalkii ayaa u noqday shidaalka ugu wayn ee ay naftiisu quudatay. Kaddib sidaas ayaa uu ku dhameeyey waxbarashadii dugsiga hoose iyo kii dhexeba.

 

Markii uu dugsiga sare u gudbay, waxa naftiisa dhex qaaday fekero kala duwan. Waxa uu dareemay in dhulka soomaalidu yahay meel aan lahayn jiho mustaqbal oo uu qofku raaco. Marar dhawr ah oo arday ay isku fasal yihiin tahriib u diyaar garoobayeen ayuu qayb ka noqday, haddana ma suuro galin oo wuu ka baaqday. Marka uu xaafadda joogo waxa uu inta badan naftiisa ku mashquuliyaa wax akhriska, kaas oo ah shayga ugu wayn ee naftiisu deggenaan ku dareento. Inta badan qolkiisa kama soo baxo. Waa qol aanay gudihiisu indhaha u roonayn. Halkaa albaabka laabadkiisa waxa u yaal miis yar oo ay dul yaallaan buuggag kooban oo u badan sheeko fanneed. Waxa dusha u soo xiga dhiganaha Aanadii Nageeye oo uu aad u xiiseeyo. Halkaas waxa u yaala roog yar oo uu dulsaaranyahay furaash nafar ah oo aan laga laabin go’a iyo bustaha. Waa qol inta badan is dhexdaadsan. Inta uu haleelo hagaajintiisuna waa mid kooban. Galabtii ayaa uu xaafada ka baxaa si uu wakhti ula soo qaato saaxiibada ay isku fekerka yihiin. Mar ay falanqeeyaan siyaasada dalka iyo mar ay qaxwe cabbaan ayaa uu wakhtigu kaga soo dhamaadaa. Mooge intii hore in uu natiijo wanaagsan keeno aad ayuu danayn jirey, hadda se waa iskaga mid. Marar badan waxa uu naftiisa ku canaantaa in uu khaldanaa go’aankii uu kaga yimid miyiga. Waxa uu u xiisaa noloshii xoolo raacatada. Noloshii aanu qofku ka fekerayn isbadallo adduun iyo mustaqbal la sii saadaaliyo. Markii uu dhameeyey dugsiga sare, waxa u bilaabmay hayaan kale.

Waxa uu ka soo wareegay magaaladii uu daganaa. Waxa uu jaamacadda ka bilaabay deegaan kale. Halkaas ayaa uu ku dhamaystay. Kulliyada uu doortay ma yaqaano waxa uu u doortay, imikana ma arko fursad suuqa taalla oo uu kaga shaqaysan karo. Nidaamka waxbarasho ee soomaalida ayaa ah mid soo saara arday wax xiftiya. Suuqa shaqadana looguma sii tababaro xirfado ay adeegsadaan ardaydu. Loomana qaabeeyo in uu ardaygu noqdo mid wax soo saara, ama wax cusub curin kara. Mooge taas ardaydaas ayuu kala simanyahay.

Weedhaha aan dhagihiisa u roonayn ee kaga imanaya ehelka “ waa ma shaqayste “ iyo filashada uu ka haystay nolosha uu sanadahaas halganka ugu soo jiray ayaa ka dhigtay mid qolkiisa jiifa, oo saacado ku bixiya isticmaalka moobaylka. Sideedaba filashadu ma noqoto wax maxsuul qurux badan soo saara, waana ta keentay in uu Mooge noqday qof niyad jabsan oo waayaha isku dhiibay. Nafta haku maaweeliyo laakiin in uu bartay cunista qaadka iyo cabitaanka sigaarku waxa ay sii kordhiyeen carqaladaha uu nolosha ku wajahayey. Marar badan ayaa lagu canaantay “ Waxkale ha noo qabane kaalay aakhiradaada u shaqayso” waa run oo Mooge waa ay isla dhibbanaayeen salaadda, sideedaba waxa soo noq noqda naftu ma xiisayso, isaguna jimcayaasha mooyee inta kale dan kama gali jirin.”

***

Waa laba doorasho oo uu bilihii u danbeeyey aad uga fiirsaneyey. Sideedaba doorashada qof ka soomaaliga ah waa mid halis ku dhisan isaguna waxa uu taas kala siman yahay inta isaga la filka ah. Midi waa xadhiga gacantiisa ku jira balse waxa uu ka doorbiday in uu tahriibo.

Qorshe kaddib waxa ay israaceen jaalleyaal kale oo waayaha adduunku mideeyey. Goor habeenimo ah ayay ka guureeyeen magaalada. Waxa ay ku socdeen hagitaankii magafaha. Waxa uu u sheegay in uu safarkoodu ku jihaysan yahay dhanka Yemen, halkaasna ay uga sii gudbi doonaan dalalka kale ilaa ay ka gaadhayaan Yurub. Intii ay jidka ku soo jireen waxa ay soo mareen deegaan ay colaadi ka jirtay sannadihii u danbeeyey, waxa is horfadhiya laba qabiil oo aan aqoon sababta ay isku dilayaan. Dagaallada soomaalidu macno badan kuma fadhiyo, balse waxa uu dabaqaa maahmaahdii ahayd “Ayax tag eelna reeb” intii dhimatay dhimashadoodu cashar ma noqoto ee waxa ay dhashaa dagaal kale oo ku dhisan aargoosi, kaas oo noqda mid lagu dabar jarayo dadka, kuna dhisan cunfi waaraya oo ah AANO jiitamaysa. Sidiisana dagaalada waxa ku dhinta dadka danyarta ah oo kaliya, siyaasiyiinta, cuqaasha iyo ganacsatadu waxa ay ka dhiigaystaan dagaalka oo sii dheeraada, dhimashada oo badata iyo kala qaybsanaanta bulshada oo waarta.

 

Intii ay halkaa socdeen marar ayay ku sigteen xabado la is waydaarsaday in ay ku dhaawacmaan ama halis kaleba ka soo gaadho. Socod dheer kaddib waxa ay soo gaadheen halkii rabeen. Waxa ay ka soo dageen gaadhigii cidhiidhiga ahaa, oo ay ku saarnaayeen ilaa 20 qof. Mooge isaga oo meel danbe ku jiray oo aad u daalan ayuu dhulka yimid. Waxa lagu qariyey aqal loo sii diyaariyey. Nasasho maalin ah kaddib waxa uu safarkoodii isku badalay mid dhanka badda ah. Doon loo sii diyaariyey ayaa ay ku raaceen, in ka badan boqol qof. Waxa ay badda ku sii jireen laba habeen. Markii ay ku dhawaadeen goobtii ay u socdeen ayaa uu naakhuudihii baroosinka u tuuray doontii, dadkiina waxa uu ku amray in ay badda isku tuuraan, una dabaashaan dhanka xeelliga. Markii ay soo dhawaadeen waxa soo badbaadiyay haayadaha ka shaqeeya magangalyada qaxootiga. Markii ay heleen daryeel waxa laga buuxiyey xog. Dabcan waxa xaqiiqo ah in ay wada shaqaystaan haayadaha iyo magafayaashu waayo haayadahaasi waxa ay ka dheefaan hadba tirada afrikaanka ah ee ay diwaangaliyaan kana qaadaan sawiro daranyo ah oo ay ku baahiyaan barahooga bulshada. Wanaag kasta oo ay fallaan deeq bixiyayaasha shisheeye waxa ku lammaan dan qarsoon oo aynaan dhaaddanayn. Soomaaliduna waxa ay ka mid yihiin dadka dhibta ku qaba. Maalinkii danbe waxa la siiyey waraaqo ay ku joogi karaan dalkan ay imaadeen. Mooge iyo dhalinyaro kale oo Soomaali ah oo ay meesha isku barteen waxa ay ku wareegeen maggafe cusub. Maalmo kooban kaddib, waxa la diyaariyey doon cusub. Mooge iyo dhalinyaradii kale ee safarka dheer soo wada maray waxa la ballamiyey habeen madow oo aan dayaxu muuqan. Waxa lagu amray in ay si degdeg ah u fuulaan doonta oo cidhiidhi ahayd, taas oo ahayd mid aad uga liidatay tii hore. Waxa ka buuxsamay dad tiro badan, kuwaas oo ay wejiyadooda ka muuqatay daal, cabsi, iyo rejo is-dhex qaaday.

 

Markii doontu badda ku sii durugtay, dabaylo xoog leh iyo hirar waaweyn ayaa bilowday. Doontii yarayd waxa ay bilowday in ay lulanto si halis ah. Dadkii doonta saarnaa waxa ay bilaabeen qaylo, oohin, iyo baryo Ilaahay. Mooge indhihiisa waxa ka dareertey ilmo, isaga oo ka fekeraya noloshii uu ka tegay, riyooyinkii uu lahaan jiray, iyo dhammaan rafaadkii uu u soo maray safarkan.

Hir xooggan oo doontii ku dhuftay ayaa sababay in ay qarqoonto. Dadkii saarnaa waxa ay noqdeen kuwo badda dhexdeeda ku firdhay sidii caleen geed oo ay dabayli afuuftay. Qof walba naftiisa ayuu la halgamay si uu u badbaadiyo, balse hirarkii ayaa ka xoog badiyey .

Mooge waxa uu isku dayay in uu dabaasho, balse xoogii iyo tamartii jidhkiisu waa ay sii dhammaanaysay. Markii uu biyaha dhanna u dhaafi  waayey ayaa uu quusay. Indhihiisa oo sii xidhmaya, naftuna ay cunaha ku soo ururtay, ayaa uu xasuustay buurtii uu fadhiyi jiray, qolkiisii cidhiidhiga ahaa, buuggii “Aanadii Nageeye” ee uu xiisayn jiray, iyo salaadihii uu dayacay.

Badda mugdigeeda iyo hirarka xooggan ayaa quusiyay dhammaan rejadii yareyd ee uu qabay. Badda waxa ku lumay riyadoodii, codkoodii, iyo noloshoodii. Waxa kaliya oo ka hadhay waa xusuusta ay kaga tageen kuwii ay ka tageen. Ugu dambayn, Mooge iyo intii la socotay waxa ay ku milmeen hirarkii badda, iyaga oo noqday taariikh kale oo ka mid ah sheekooyinka murugada leh ee tahriibta Soomaalida.

 

                               

Cabdiqani-Maansaawi Yuusuf

Hargaysa, 

March 2025